W tym artykule dowiesz się co to jest cesja umowy. Poznasz definicje cesji według kodeksu cywilnego, na czym polega cesja oraz rodzaje cesji.
Definicja cesji
Cesja pochodzi z łacińskiego słowa „cessio” i definiowana jest, jako „dobrowolne odstąpienie, przelew, przeniesienie, wyzucie się, pozbawienie, przelew wierzytelności”. Znaczenie słowa „cesja” regulują przepisy art. 509-519 Kodeksu Cywilnego, określając ją „przelewem wierzytelności”.
Wierzytelność to odwrotność długu, co obrazuje poniższy przykład:
Wyobraź sobie, że Ty pożyczasz pieniądze od Kolegi. Jeśli nie oddasz ich w terminie, masz dług wobec Kolegi, z kolei Kolega ma wierzytelność wobec Ciebie.
Cesja wg kodeksu cywilnego
Według prawa cywilnego w Polsce cesja to przeniesienie wierzytelności (prawa do oczekiwania spełnienia określonych świadczeń) wraz ze związanymi z nią prawami z majątku pierwotnego wierzyciela (zbywcy, cedenta) do majątku osoby trzeciej (nabywcy, cesjonariusza) na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej. Wynika to z następujących artykułów Kodeksu Cywilnego:
Art. 509. KC
- Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania,
- Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.
Zgodnie z definicją stronami umowy są:
- Cedent– dotychczasowy wierzyciel, chcący pozbyć się prawa do wierzytelności
- Cesjonariusz– osoba trzecia przejmująca daną wierzytelność. Przedmiot cesji stanowi każdego rodzaju wierzytelność (np. leasing, kredyt, ubezpieczenie).
Umowa cesji
Kodeks cywilny nie narzuca określonej formy umowy cesji, dlatego może być zawarta w dowolnej formie- nawet ustnej[1]. Wyjątek stanowi wierzytelność stwierdzona w sposób pisemny. Tutaj bowiem umowa również musi być sporządzona na piśmie. Jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew tej wierzytelności powinien być również pismem stwierdzony (Art. 511. KC)
Elementy umowy cesji
Umowa cesji powinna obejmować następujące elementy:
- Data i miejsce zawarcia umowy;
- Dokładne oznaczenie stron umowy (nazwa cedenta i cesjonariusza;
- Oznaczenie rodzaju zbywanej wierzytelności (szczegółowy opis wierzytelności, określenie, z jakiego zobowiązania ona wynika) wraz z uprawnieniami kształtującymi- jeśli również występują (przysługujące dodatkowe uprawnienia np. do wypowiedzenia stosunku prawnego czy odstąpienia od umowy);
- Zobowiązanie zbywcy do zawiadomienia dłużnika o fakcie dokonania umowy[2].
Zastosowanie cesji
Cesja wierzytelności ma zastosowanie w:
- Działalności bankowej, gdzie pełni rolę zabezpieczenia udzielonych kredytów i pożyczek. Istotę cesji w bankach oddaje przykład: Wyobraź sobie, że zaciągnąłeś kredyt w Banku, który wymaga od Ciebie zawarcia polisy ubezpieczeniowej. W razie nie spłacenia kredytu, Bank uzyskuje prawo do domagania się odszkodowania z polisy ubezpieczeniowej (wierzytelność).
- Umowie factoringu– podmiot gospodarczy (faktor) nabywa od przedsiębiorców (faktorantów) wierzytelności, które oni przejęli wcześniej od swoich dłużników. Faktor pobiera za przejętą wierzytelność odpowiednie wynagrodzenie.
- Działalności windykacyjnej– sprzedaż wierzytelności (należących do banków, przedsiębiorstw telekomunikacyjnych itp.) firmom windykacyjnym[3]. Konsekwencją zawarcia umowy cesji wierzytelności jest przeniesienie wierzytelności na nabywcę, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej albo, że strony inaczej postanowiły (Art. 510. KC)
Rodzaje umów cesji
Wybrane rodzaje umów cesji przedstawia poniższa tabela:
Tabela 1. Charakterystyka wybranych rodzajów umów cesji
Rodzaj umowy | Charakterystyka/ Najważniejsze aspekty |
Leasing | Potrzebny jest ci samochód, ale nie chcesz go kupować- zawierasz umowę leasingu, w której w zamian za prawo do użytkowania właściciel pobiera określoną prowizję. W przypadku, gdy nie możesz lub nie chcesz leasingować przedmiotu, a zerwanie umowy spowoduje straty finansowe, wierzytelność możesz przekazać osobie trzeciej zawierając umowę cesji. – leasingodawca musi wyrazić zgodę na cesję leasingu i powinien znać powód zawarcia umowy cesji – leasingobiorca ma obowiązek samodzielnie znaleźć nabywcę wierzytelności i ponieść związane z jej przeniesieniem koszty – zbywca wierzytelności ma obowiązek wystawić fakturę VAT[4] |
Kredyt/pożyczka | Małżeństwo zaciągnęło kredyt na mieszkanie. Doszło do rozwodu i podziału majątku. Należy, zatem ustalić odpowiedzialność za spłatę kredytu poprzez wspólne podpisanie cesji- dobrowolnego przeniesienia zobowiązań wynikających z kredytu na jednego z małżonków. – w przypadku kredytów bankowych, bank musi wyrazić zgodę na dokonanie cesji, co wynika z zapisów w umowie kredytowej z bankiem – cesja kredytu dotyczy nie tylko przeniesienia na inną osobę, ale również na inny obiekt – ważna jest zdolność kredytowa (finansowe możliwości spłaty kredytu) nabywcy wierzytelności[5] |
Ubezpieczenia | Zaciągnąłeś kredyt na zakup samochodu, w związku z tym Bank wymaga od ciebie wykupienia ubezpieczenia Autocasco o określonym zakresie, a co za tym idzie podpisania umowy cesji- przeniesienie odszkodowania na bank, który udzielił ci kredytu (w razie jego niespłacenia). – jeśli dojdzie do szkody- np. kradzieży, uszkodzenia auta- odszkodowanie pobiera Bank – możliwa jest likwidacja cesji praw o ubezpieczenia po udowodnieniu przez klienta całkowitej spłaty kredytu[6]. |
Prawa do mieszkania (od developerów) | Deweloper oferuje sprzedaż mieszkania, które zostanie oddane do użytku za 2 lata. Podpisujesz umowę deweloperską i stajesz się właścicielem prawa do budowanego mieszkania. Z przyczyn niezależnych nie jesteś już zainteresowany lokalem i sprzedajesz prawa do mieszkania podpisując umowę cesji. Cesja prawa do mieszkania jest możliwa, jeżeli deweloper nie zaznaczył w umowie jej wyłączenia- zapis ograniczający cesję chroni przed sprzedawaniem praw do mieszkania wyłącznie z przyczyn zarobkowych[7]. |
Istotnym rodzajem umowy cesji jest umowa z tytułu najmu, wynikająca ze zmiany najemcy lub wynajmującego i dotycząca przeniesienia praw i obowiązków strony umowy najmu na inny podmiot. W tym przypadku niezbędna jest zgoda kontrahenta, wyrażona w osobnym oświadczeniu lub poprzez odpowiednią klauzulę umieszczoną w umowie cesji[8].
Umowa cesji występuje również w forfaitingu (przyszli przedsiębiorcy nabywają wierzytelności przyszłe przysługujące przedsiębiorcom przeciwko ich przyszłym nabywcom) czy przelewu powierniczego (przeniesienie wierzytelności na cesjonariusza, który we własnym imieniu zobowiązuje się do jej wyegzekwowania, z tym, że na rachunek cedenta)[9].
Umowa cesji wierzytelności a dłużnik
Po zawarciu umowy cesji wierzytelności obowiązkiem zbywcy jest poinformowanie o tym fakcie dłużnika wraz ze wskazaniem nowego nabywcy. Skutek niedopełnienia tej czynności wynika z przepisów prawa cywilnego(Art. 512. KC):
„Dopóki zbywca nie zawiadomił dłużnika o przelewie, spełnienie świadczenia do rąk poprzedniego wierzyciela ma skutek względem nabywcy, chyba że w chwili spełnienia świadczenia dłużnik wiedział o przelewie.Przepis ten stosuje się odpowiednio do innych czynności prawnych dokonanych między dłużnikiem a poprzednim wierzycielem”.
Oznacza to, że od chwili dostarczenia dłużnikowi informacji o dokonanej cesji świadczenia powinny być dokonywane wyłącznie do rąk cesjonariusza. Zgoda dłużnika nie jest obowiązkowa do przelewu wierzytelności osobie trzeciej- Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania (Art. 509. KC).
Kiedy nie można dokonać cesji wierzytelności?
Istnieją sytuacje, w których dokonanie przelewu wierzytelności jest niemożliwe. Należą do nich:
- Prawo odkupu,
- Prawo pierwokupu,
- Prawo dożywocia,
- Roszczenia odszkodowawcze z tytułu czynu niedozwolonego, wyjątek- roszczenia już wymagalne i uznane na piśmie lub przyznane prawomocnym wyrokiem sądu
- Udział wspólnika w spółce cywilnej.
Przelew wierzytelności jest również niemożliwy, jeśli jest sprzeczny z charakterem samego zobowiązania. Nie można przecież przelać prawa do alimentów, prawa do autorstwa utworu, wierzytelności z umowy poręczenia czy wierzytelności z umowy o dzieło[10].
Pytania i odpowiedzi
1. Czym jest cesja warunkowa i bezwarunkowa?
Cesja bezwarunkowa- cesjonariusz staje się automatycznie właścicielem wierzytelności z chwilą zawarcia umowy cesji. Cesja warunkowa- stawia określone warunki- w razie wystąpienia pewnego określonego zdarzenia, może zostać zawieszona lub odwołana w całości lub części[11].
2. Kiedy cesja jest nieważna?
Cesja staje się niewaząna jeżeli jest dokonywana w przypadku:
- odkupu,
- pierwokupu,
- dożywocia,
- roszczeń odszkodowawczych z tytułu czynu niedozwolonego,
- udziału wspólnika w spółce cywilnej.
Cesja traci także ważność, jeśli dłużnik nie zostanie poinformowany o jej dokonaniu przez zbywcę wierzytelności. Ma to zastosowanie wyłącznie w wypadku, gdy w umowa posiada takie zastrzeżenie[12].
3. Czy cesja wierzytelności podlega opodatkowaniu PCC?
Umowa przelewu wierzytelności należy do kategorii czynności cywilnoprawnych, zatem cesja wierzytelności podlega opodatkowaniu PCC (podatek od czynności prawnych) w wysokości 1 % ponad kwotę 1000 zł. Nabywca wierzytelności zobowiązany jest do zapłaty podatku oraz złożenia stosownej deklaracji podatkowej na formularzu PCC-3 w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Deklarację wraz z podatkiem należy przekazać do urzędu skarbowego właściwego ze względu na adres zamieszkania lub siedziby podatnika[13].
4. Jakie są skutki podatkowe cesji leasingu bez odstępnego?
W związku z tym, że umowa cesji leasingu nie zawiera odstępnego, podatnicy nie muszą korygować kosztów oraz wcześniej odliczonego podatku naliczonego, który wynosi 23 %. wynika to z faktu, że cesja umowy leasingu jest traktowana według ustawy o VAT jako świadczenie usług:
„każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów (…) w tym również:
- przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
- zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
- świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa[14]„.