Co to jest kredyt?

Kredyt – definicja

Kredyt to umowa między kredytobiorcą i kredytodawcą, na mocy której kredytodawca zobowiązuje się do oddania do dyspozycji określonej kwoty pieniężnej kredytobiorcy, na określony czas, za określonym wynagrodzeniem w postaci odsetek i prowizji. Kredytobiorca zobowiązuje się natomiast do oddania pożyczonej kwoty wraz z wynagrodzeniem kredytodawcy.

Pojęcie kredytu, w polskim prawodawstwie stosowane jest wymiennie z umową kredytu. Kredyt jest pisemnie zawartą umową pomiędzy bankiem czyli kredytodawcą a kredytobiorcą. Kwestie związane z kredytami bankowymi regulowane są przez ustawę Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. i zgodnie z art. 69 ust. 1:

„przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.”¹

Rodzaje kredytów

W Polsce stosowany jest następujący podział kredytów²

1. dla osób fizycznych
   • mieszkaniowy
     • hipoteczny
     • o innym niż hipoteka zabezpieczeniu
   • konsumpcyjny
     • gotówkowy
     • konsolidacyjny
     • samochodowy
     • studencki
     • w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym (koncie osobistym)
2. udzielany podmiotom gospodarczym

• obrotowy
  • w rachunku bieżącym
  • w rachunku kredytowym
• inwestycyjny- udzielany w celu sfinansowania inwestycji

Ze względu na kryteria podziału kredytów bankowych wyróżnia się kredyty konsumpcyjne udzielane osobom fizycznym oraz kredyty gospodarcze, które udzielane są podmiotom gospodarczym. Ten ogólny podział stosowany jest przez każdy bank i bierze pod uwagę formę prawną kredytobiorcy. Spośród nich banki wyróżniają szczegółowy podział ze względu na przeznaczenie, okres kredytowania oraz sposób wypłaty klientowi środków finansowych³.

Kredyt konsumpcyjny przeznaczony jest na sfinansowanie produktów i usług, które nie służą generowaniu zysków finansowych, a jedynie bezpośredniemu wykorzystaniu przez konsumenta (kredytobiorcę). Przez bezpośrednie wykorzystanie rozumie się zaspokojenie potrzeb finansowych gospodarstwa domowego danego konsumenta, zakup towarów i usług, remont lub wesele. Popularność kredytów konsumpcyjnych wynika z obustronnych korzyści kredytobiorcy i kredytodawcy. Konsument uzyskuje konieczne wsparcie finansowe, do którego zobowiązuje się z zachowaniem warunków umownych, a jednocześnie bank jako kredytodawca generuje przychód związany z prowizjami i odsetkami³.

Kredyty konsumpcyjne klasyfikuje się według głównych kryteriów, którymi są⁴ :

• forma realizowania kredytu (kredyt w rachunku bieżącym oraz w rachunku kredytowym),
• rodzaj zabezpieczenia (lombardowe i hipoteczne),
• waluta (kredyty złotowe oraz walutowe),
• preferencyjność warunków (kredyty komercyjne oraz preferencyjne).

Cechy wspólne kredytów konsumpcyjnych

1. Każdy z nich jest kredytem bankowym, co oznacza, że występuje jedynie w ofercie bankowej (nie jest dostępny w ofercie firm z sektora pozabankowego),
2. Zabezpieczenie stanowią w głównej mierze dochody kredytobiorcy, a rzadziej są nim poręczenia osób trzecich,
3. O wysokości przyznanego kredytu stanowi zdolność kredytowa kredytobiorcy, a dodatkowe ograniczenia z tym związane mogą wynikać z bezpośredniej polityki danego banku.

Ryzyko kredytowe

Korzystanie z kredytu nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem. Kredyt jest narzędziem i jak większość narzędzi, może być używany w niewłaściwy sposób.

Ryzyko kredytowe to możliwość poniesienia straty wynikającej z niespłacenia przez kredytobiorcę kredytu lub niewywiązania się ze zobowiązań umownych. Tradycyjnie odnosi się ono do ryzyka, że kredytodawca może nie otrzymać należnej kwoty głównej i odsetek, co skutkuje przerwaniem przepływów pieniężnych i zwiększonymi kosztami windykacji. Dla dłużnika niespłacenie kredytu może oznaczać windykacje majątku lub zajęcie wynagrodzenia przez komornika.

Ryzyko kredytowe ma związek także ze zmianami stóp procentowych, a szczególnie stopy referencyjnej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej w Banku Centralny, w Polsce nazywanym Narodowym Bankiem Polski (NBP).

Jako, że w Polsce oprocentowanie kredytów udzielanych przez banki jest zazwyczaj zmienne to wzrost stóp procentowych NBP przekłada się na wzrost stopy WIBOR co prowadzi z kolei do wzrostu naliczanych odsetek w już zawartych umowach kredytowych ze zmiennym oprocentowaniem kredytu. Wzrost raty kredytu może prowadzić do utraty płynności finansowej dłużników, a także ich bankructwa.

Cechy kredytu

Podstawowe cechy kredytu wynikają z umowy kredytowej. Najważniejsze z nich to:

• terminowość – termin spłaty danego zobowiązania finansowego jest ściśle określony warunkami umowy kredytowej,
• celowość – finansowanie przy pomocy kredytu konkretnego przedsięwzięcia,
• zabezpieczenie – w celu ograniczenia ryzyka związanego z udzieleniem kredytu banki wymagają dodatkowego zabezpieczenia,
• odpłatność – zysk finansowy dla instytucji bankowej, który stanowią prowizja oraz odsetki,
• zwrotność – zobowiązanie kredytobiorcy do spłaty zobowiązania finansowego wraz z dodatkowymi kosztami w postaci odsetek w ustalonym umownie terminie.

Umowa kredytu

W rozumieniu Ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe „przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.”

Ustawodawca precyzuje konieczność sporządzenia umowy kredytu w formie pisemnej.

Jest to dokument dokładnie określający następujące składowe⁵:

• strony umowy,
• kwotę oraz walutę kredytu,
• cel, na który udzielono kredytu,
• zasady i termin spłaty zobowiązania,
• oprocentowanie kredytu – jego wysokość i warunki zmian,
• sposób zabezpieczenia spłaty,
• zakres uprawnień banku dotyczący kontroli wykorzystania kredytu i jego spłaty,
• termin i forma oddania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy,
• wysokość ewentualnej prowizji,
• warunki dokonywania zmian w umowie,
• warunki odstąpienia od umowy.

Umowa kredytu posiada cechy, które odróżniają ją od innych, podobnych w znaczeniu zobowiązań finansowych. Wśród głównych cech wyróżnia się następujące:

• jest umową konsensualną – dochodzi do skutku w momencie zawarcia przez wszystkie strony,
• obowiązująca dwustronnie – w znaczeniu wynikającym z ustawy bank zobowiązuje się do oddania do dyspozycji kredytobiorcy środków finansowych, z których kredytobiorca korzysta zachowując ustalone warunki,
• jest umową odpłatną – kredytobiorca zobowiązuje się do zapłaty prowizji wynikającej z udzielenia kredytu oraz odsetek,
• terminowość – umowa zawarta zostaje na określony czas, w którym obowiązują wszelkie ustalenia,
• kredyt stanowi zobowiązanie pieniężne – umowa dotyczy obrotu udzielonymi środkami pieniężnymi,
• cel – umowa zawiera informację dotyczące celu, na jaki zostaną przeznaczone środki finansowe (wyjątek stanowi kredyt konsumencki, którego zasady reguluje ustawa o kredycie konsumenckim)⁶

Ogólne warunki przyznania kredytu:

Możliwość wnioskowania o udzieleniu kredytu gotówkowego dostępna jest dla każdej osoby pełnoletniej, która uzyskuje stały dochód.

Warunki otrzymania kredytu opierają się na dwóch głównych składowych, którymi są:

• posiadanie zdolności kredytowej,
• pozytywna historia kredytowa w BIK (Biurze Informacji Kredytowej).

Zdolność kredytowa to zespół cech takich jak np. wysokość zarobków, posiadanie otwartych zobowiązań finansowych, na podstawie których bank określa stopień prawdopodobieństwa spłaty zobowiązania. Korzystając z kalkulatora zdolności kredytowej można samodzielnie sprawdzić jak wygląda zdolność w odniesieniu do konkretnej osoby.

Przed złożeniem wniosku kredytowego konieczne jest zapoznanie się z historią kredytową poprzez wygenerowanie raportu dostępnego w BIK. Raport przedstawiający historię zaciąganych zobowiązań jak i terminowość spłat jest sumą informacji, na podstawie których bank dokonuje analizy potencjalnego kredytobiorcy. Bank stosuje tzw. scoring kredytowy, w którym ocenia wielowymiarowo wniosek kredytowy i samego aplikującego o kredyt.

W przypadku otrzymania ze strony banku decyzji negatywnej i tym samym odmowy przyznania kredytu, warto przeanalizować dotychczasowe działania finansowe, które mogły mieć wpływ na taką decyzję. Lista przyczyn odmowy udzielenia kredytu jest dostępna na łamach Rekina Finansów.

Warunki przyznania kredytu zależą od konkretnej instytucji bankowej i mogą zmieniać się regularnie uwzględniając np. aktualną sytuację gospodarczą kraju.

Dokumentacja kredytowa

Udzielenie kredytu przez bank następuje w efekcie pozytywnej weryfikacji klienta pod kątem zdolności kredytowej. Złożony przez klienta banku wniosek kredytowy jest podstawą do podjęcia działań związanych z analizą zdolności. Jako wniosek określa się formularz opracowany przez bank, w którym klient (potencjalny kredytobiorca) przedstawia podstawowe informacje dotyczące zamierzeń kredytowych. Przez wniosek, oprócz samego formularza, rozumie się również szereg załączników zawierających bardziej szczegółowe informacje na temat klienta, a które konieczne są do przedłożenia bankowi³.

Pojęcie wniosku jest niejednoznaczne, co wynika ze zróżnicowań formularzy tworzonych przez banki. Ustawodawca nie przewiduje standaryzacji w zakresie merytorycznej zawartości formularza oraz załączników. Wymogi dotyczące informacji zawartych w formularzu sprecyzowane są w regulaminie konkretnego banku. Załączniki są dokumentami opcjonalnymi, wystawianymi często przez inne instytucje, poświadczającymi dane zawarte we wniosku kredytowym klienta. W przypadku składania wniosku o udzielenie kredytu na cele związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, jednym z załączników wymaganych przez kredytodawcę jest biznesplan, którego elementy poddawane są szczegółowej analizie³.

Dokumenty do kredytu bankowego

W pierwszej kolejności konieczne jest przedstawienie do wglądu dokumentów potwierdzających tożsamość. Dodatkową dokumentację stanowią te potwierdzające wysokość osiąganych dochodów. Dla osób zatrudnionych na czas nieokreślony na umowę o pracę jest to zaświadczenie o zatrudnieniu oraz zarobkach z ostatnich sześciu miesięcy (zaświadczenie musi być wydane najpóźniej na miesiąc przed złożeniem wniosku). Jeśli kredyt ma być udzielony z przeznaczeniem na zakup mieszkania/budowę domu, dodatkowymi dokumentami są te dotyczące przedmiotu kredytowania. Należą do nich: numer księgi wieczystej, umowa przedwstępna (dotyczy mieszkania) lub w przypadku budowy domu ostateczna decyzja o pozwoleniu na budowę, kosztorys, dziennik budowy, projekt techniczny zatwierdzony, mapa ewidencyjna czy wypis z rejestru gruntów.

Formularz informacyjny

Przed zawarciem umowy, ze strony banku powinien być dostarczony klientowi formularz informacyjny zawierający informacje związane z kosztami kredytu. Przyszły kredytobiorca (jeśli spełnia warunki udzielenia kredytu) ma również prawo otrzymać bezpłatnie projekt umowy, a podczas zawierania umowy kredytodawca powinien również dostarczyć wzór odstąpienia od niej.

Po udzieleniu akceptacji złożonego wniosku, podpisywana jest umowa kredytowa, stanowiąca wiążący dokument podjętej transakcji. Prawo bankowe określa umowę kredytową jako dokument zobowiązujący strony do wypełniania określonych czynności.

Odstąpienie od umowy kredytu

Zasady dotyczące odstąpienia od umowy kredytu regulowane są Ustawą z dnia 12 maja 2011 o Kredycie konsumenckim. Odstąpienie od umowy kredytu możliwe jest w terminie 14 dni.

Zasady dotyczące odstąpienia są dla banków jednakowe. Odstąpienie od umowy kredytu konsumenckiego nie wiąże się z poniesieniem kosztów z tytułu kar umownych takich jak odstępne, zatrzymanie opłat dotyczących prowizji czy też opłaty przygotowawczej. Kredytobiorca zobowiązany jest natomiast do dokonania zwrotu wypłaconych w ramach kredytu środków, opłaty z tytułu odsetek obowiązujących okres od dnia wypłaty przez bank środków finansowych do dnia spłaty kredytu.

Na uregulowanie zobowiązania wynikającego z odstąpienia kredytobiorcy przysługuje czas 30 dni od daty złożenia oświadczenia. Kredytobiorca nie otrzyma również zwrotu kosztów, które poniesione zostały w czasie postępowania kredytowego, a do których należą opłaty administracyjne oraz notarialne.

Odstąpienie od umowy kredytu musi przyjmować postać pisemną według wzoru, który przekazany zostaje razem z umową w momencie zawierania transakcji. Wzór odstąpienia zawiera podstawowe dane osobowe takie jak imię i nazwisko, PESEL, adres zamieszkania, a także oświadczenie o odstąpieniu od umowy z podaniem numeru oraz daty zawarcia.

Zabezpieczenia kredytu

Udzielenie klientowi banku kredytu stanowi transakcję, która obarczona jest pewnym ryzykiem kredytowym, które należy do grupy ryzyka aktywnego i wynika z niepewności instytucji bankowej co do spłaty zobowiązania przez kredytobiorcę. Celem banku jest stosowanie określonych narzędzi zabezpieczających potencjalne straty finansowe³.

Zapisy ustawy Prawo bankowe nie określają jasno czy kwestia zabezpieczenia kredytu zawarta jest w umowie obowiązkowo czy fakultatywnie. Art. 93 ust. 1 Ustawy Prawo bankowe informuje, iż „w celu zabezpieczenia wierzytelności, które wynikają z czynności bankowych, bank może żądać zabezpieczenia przewidzianego w Kodeksie cywilnym i prawie wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi w obrocie krajowym i zagranicznym”⁷

Funkcja zabezpieczenia zwrotu kredytu określana jest jako „stworzenie prawnych warunków do takiego zachowania banku, w którym może on odzyskać przyznane kredytobiorcy środki wraz z odsetkami przy minimalnym nakładzie pracy, bez względu na sytuację majątkową i prawną kredytobiorcy”⁸.

W przypadku kredytów, których celem jest zaspokojenie potrzeb działalności gospodarczej, im lepsze zabezpieczenie tym bank chętniej podejmie się finansowania (w postaci kredytu) działań ryzykownych, które nierzadko przynoszą zysk po dłuższym czasie. Z punktu widzenia kredytodawcy, dobre zabezpieczenie kredytu jest gwarancją terminowej i pełnej spłaty.  Z punktu widzenia kredytobiorcy, optymalne zabezpieczenie występuje, gdy stała wartość majątku zabezpiecza jak największą wartość kredytu³.

Ustawodawca określił dwie możliwości ustanowienia zabezpieczenia: przed udzieleniem kredytu, a także w trakcie jego trwania w razie zaistnienia przesłanek dotyczących zagrożenia spłaty.

Kryteria doboru zabezpieczenia kredytu

Forma zabezpieczenia ustalana jest przez bank w porozumieniu z kredytobiorcą, a główne kryteria to:

• termin spłaty określony umownie
• status prawny kredytobiorcy (dłużnika)
• wielkość i rodzaj wierzytelności
• sytuacja finansowa
• ryzyko ze strony banku związane z udzieleniem kredytu
• nakład pracy banku oraz koszt zabezpieczenia dla dłużnika

Zabezpieczenia kredytów ze względu na charakter odpowiedzialności dłużnika za zobowiązanie, dzielone są na osobiste oraz rzeczowe. Zabezpieczenia osobiste dotyczą całego majątku kredytobiorcy (dopuszczają także roszczenia odpowiedzialności na osoby trzecie), natomiast zabezpieczenia rzeczowe dotyczą elementów majątku klienta banku i osób trzecich⁹.

Wśród zabezpieczeń osobistych wyróżniamy:

• weksel in blanco – dokument, który nie zawiera danych, a jedynie podpis dłużnika. W przypadku braku spłaty zobowiązania bank uzupełnia dokument o kwotę zadłużenia³,
• awal (poręczenie wekslowe) – czynność, w ramach której osoba trzecia podejmuje zobowiązanie spłaty zadłużenia w przypadku braku wykupienia weksla przez wystawcę⁹,
• poręczenie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego – art.876 Kodeksu cywilnego stanowi, że poręczyciel na podstawie umowy poręczenia zobowiązuje się dokonać względem wierzyciela spłaty zobowiązania, na wypadek niewykonania zobowiązania przez dłużnika ¹⁰
• gwarancja bankowa – zobowiązanie jednostronne banku do wykonania świadczenia pieniężnego na rzecz beneficjenta, po spełnieniu przez niego określonych warunków³,
• przystąpienie do długu kredytowego – dołączenie do istniejącego długu osoby trzeciej w charakterze „dłużnika solidarnego”, który wraz z dłużnikiem głównym odpowiada za spłatę zobowiązania⁹,
• pełnomocnictwo – upoważnienie banku (przez kredytobiorcę) do pobierania niespłaconej kwoty zobowiązania z danego rachunku bankowego, wraz z odsetkami i prowizją³.

Zabezpieczenia rzeczowe stanowią:

• kaucja – regulowana przez Prawo bankowe forma zabezpieczenia będąca zobowiązaniem się dłużnika lub osoby trzeciej do złożenia w banku określonej sumy pieniężnej, która po spłacie całkowitej kredytu podlega zwrotowi⁹,
• zastaw na rzeczach ruchomych – regulowana kodeksem cywilnym umowa pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem, dotycząca zastawu rzeczy łatwo zbywalnych³,
• zastaw na prawach – regulowana kodeksem cywilnym (art. 327) umowa stanowiąca, że przedmiotem zastawu mogą być zbywalne prawa takie jak akcje, udziały, zastaw na innej wierzytelności³,
• zastaw rejestrowy – wymagający wpisania do rejestru zastawów bankowych; charakteryzujący się możliwością pozostania zastawu u dłużnika³,
• blokada środków pieniężnych na rachunku bankowym – polega na blokadzie dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na danym rachunku bankowym³,
• hipoteka – forma zabezpieczenia regulowana Ustawą z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece określająca, że „w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka)”¹² .
• przeniesienie własności rzeczy ruchomej na zabezpieczenie – dzięki takiemu zabezpieczeniu, bank jest w stanie pokryć roszczenie z tytułu niespłaconego kredytu, a na czas obowiązywania umowy kredytowej rzecz pozostaje we własności kredytodawcy³.

Funkcje kredytu

Kredyt bankowy pełni trzy podstawowe funkcje:

• emisyjną – wprowadzenie pieniądza do obiegu w ramach polityki pieniężnej NBP oraz przez banki komercyjne,
• stymulacyjną – wykorzystywanie elementów polityki kredytowej na kierunki rozwoju gospodarczego,
• dochodową – pośrednio jest mechanizmem gwarantującym przyrost dochodów; bezpośrednio realizowana, gdy stopy procentowe kredytów są niższe od stopy inflacji.

Znaczenie kredytu dla gospodarki

Kredyt ma znaczący wpływ na wzrost gospodarczy. Kiedy akcja kredytowa rośnie (wolumen kredytów), konsumenci mogą pożyczać i wydawać więcej, a przedsiębiorstwa mogą pożyczać i inwestować więcej. Wzrost konsumpcji i inwestycji tworzy miejsca pracy i prowadzi do wzrostu zarówno dochodów, jak i zysków¹² .

Ponadto ekspansja kredytowa wpływa również na cenę aktywów, zwiększając ich wartość netto np. nieruchomości i akcji firm. Wzrost cen aktywów daje właścicielowi szansę na zaciągnięcie większej pożyczki, dzięki wzrostowi wartości majątku.

Cykl ekspansji kredytowej zazwyczaj prowadzi do wzrostu inwestycji i dobrobytu, tworzenia nowych miejsc pracy i odczucia przez społeczeństwo zadowolenia aż do momentu końca cyklu, który zazwyczaj wiąże się z cyklem zacieśnienia polityki monetarnej, czyli podnoszenia stóp procentowych przez bank centralny. Wzrost stóp procentowych oznacza ograniczenie akcji kredytowej, czyli trudniejszy do niego dostęp a także obniżenie ilości pieniądza w obiegu co jest narzędziem to tłumienia inflacji przez Bank Centralny.

Znaczenie kredytu dla przedsiębiorców

Kredyt bankowy, stanowiąc sposób uzyskania środków finansowych na inwestycje i będąc instrumentem finansowania działalności przedsiębiorstw jest znaczącym fragmentem życia gospodarczego, a niejednokrotnie jest niezbędny w celu prowadzenia i rozwoju przedsiębiorstwa¹³.

Znaczenie kredytu dla konsumentów

Kredyt umożliwia również konsumentom zakup potrzebnych im dóbr i usług. Wiele dóbr, od samochodów po domy, jest zbyt droga, aby większość ludzi mogła zapłacić za nie od ręki. Dzięki kredytowi konsument może natychmiastowo nabyć dobra i usługi.

Znaczenie kredytu dla banków

Kredyt ma także znaczenie dla banków komercyjnych. Jedną z głównych sfer działalności banków jest udzielanie kredytów, a koszty pozyskane z ich tytułu stanowią aktywa o znacznym udziale w bilansie banków komercyjnych, generując najwyższe dochody, ale związane również z najwyższym ryzykiem¹⁴.

Kredyt a pożyczka – różnica

Kredyt i pożyczka to dwa różne produkty finansowe (mimo powszechnego, wymiennego stosowania tych pojęć), których kwestie regulowane są prawnie przez dwie odrębne ustawy. Każda z nich we właściwy sposób reguluje formę umowy dotyczącej zobowiązania finansowego, strony oraz przedmiotu umowy, celu kredytu lub pożyczki.

Zarówno w przypadku kredytu jak i pożyczki, podmiot podpisujący zobowiązanie finansowe
ma do czynienia z zaciągnięciem długu, który podlega zwrotowi na określonych warunkach. Niedotrzymanie warunków umowy zawartej przez strony podlega określonym konsekwencjom finansowym i prawnym¹⁵.

Różnice pomiędzy kredytem a pożyczką zestawione zostały w poniższej tabeli.

Źródło: Wójcicka K. 2015; Dz.U. z 1964 r. nr 16 poz 93

Kredyty bankowe w Polsce – zarys historyczny

W odniesieniu do kredytu bankowego, stosunki prawne zawierane z bankiem w powojennej Polsce nie miały charakteru cywilnoprawnego, a jedynie administracyjnoprawny. Tak zwanych kredytów obligatoryjnych (bezumownych) udzielano w głównej mierze przedsiębiorstwom państwowym, a dla podmiotów nieuspołecznionych opcja ta była ograniczona. Na ich miejsce, pod koniec lat 50 XX w. wprowadzono kredyty oparte na umowach, które zawierano między bankiem a kredytobiorcą. Działania te ze względu na liczne wątpliwości nie zostały uregulowane prawnie. Umowy kredytu traktowane były jako szczególne umowy administracyjnoprawne, które podlegały przepisom prawa finansowego i administracyjnego, a w związku z tym udzielane kredyty traktowane były jako jednostronny akt finansowy danego banku¹⁶.

W toku działań mających na celu klasyfikację umów kredytu, zgłaszane były propozycje aby kredyt bankowy traktować jako szczególną formę pożyczki. Zróżnicowane poglądy określały, iż umowa kredytu bankowego dochodzi do skutku w momencie wykorzystania przez kredytobiorcę uzyskanych środków finansowych, a także powoduje przeniesienie na kredytobiorcę własności określonej wartości w pieniądzu. Kolejne podglądy były w większej mierze spójne z dzisiejszą definicją umowy kredytu i charakteryzowały ją jako oddanie do dyspozycji kredytobiorcy danej kwoty środków pieniężnych podlegających zwrotowi w określonym czasie. Ówcześnie polityka kredytowa nie zależała indywidualnie od banków, a podlegała przepisom prawa finansowego¹⁶.

Zarys umowy kredytowej w tamtym okresie był odpowiednikiem dzisiejszej, a jej ogólna forma określała stronę udzielającą kredytu jako instytucję bankową, a podmiotem umowy mogą być jedynie środki pieniężne. Ówczesne prawo finansowe zakreśliło również zasady, według których kredyty mogły być zaciągane przez tzw. jednostki gospodarki uspołecznionej, osoby fizyczne oraz osoby prawne. Stan prawny uległ zmianie w momencie wejścia w życie ustawy Prawo bankowe z dn. 26 lutego 1982 r., określając zmianę dotyczącą czynności bankowych¹⁷. Definicje dotyczące umowy kredytu zostały jednak zanegowane ze względu na stosowanie ich w analogii do przepisów pożyczkowych. Zaproponowano wówczas uzupełnienie luki legislacyjnej w zakresie definicji umowy kredytu, a postulaty zostały zaakceptowane w formie nowej ustawy Prawo bankowe z 1989r. Aktualne przepisy stanowią modyfikację unormowania umowy kredytowej¹⁶.