Tajemnica bankowa jest zbiorem wszystkich informacji, zgromadzonych przez bank, w ramach wykonywania wszelkich czynności bankowych. Jej celem jest ochrona klientów banków.
Tajemnica bankowa jest szczegółowo zdefiniowana w polskim prawie bankowym oraz w przepisach Krajowej Administracji Skarbowej. Według art. 104 ustawy Prawo bankowe bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować tajemnicę bankową, która obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje(i).
Co obejmuje tajemnica bankowa?
Tajemnicą bankową są objęte informacje, dotyczące czynności bankowych, pod które podlegają takie aktywności jak:
- udzielanie kredytów
- przyjmowanie wkładów pieniężnych oraz prowadzenie ich rachunków
- zarządzanie innymi rachunkami bankowymi
- realizowanie bankowych rozliczeń pieniężnych
- wprowadzanie do obiegu bankowych papierów wartościowych.
Tajemnica bankowa dotyczy zarówno wszystkich informacji w zakresie aktywności bankowych, jak i prywatnych danych klientów, np. źródła dochodów, miejsca pracy oraz sytuacji finansowej. Obowiązkiem zachowania tajemnicy objęte są również nośniki danych, na których znajdują się te poufne informacje.
Czego nie obejmuje tajemnica bankowa?
Tajemnica bankowa nie obejmuje kliku przypadków, ujętych w art. 104 ustawy Prawo bankowe. Należą do nich m.in. sytuacje, w których:
- udzielenie informacji innym bankom lub instytucjom kredytowym jest niezbędne w celu wykonania czynności bankowych oraz nabywania i zbywania wierzytelności
- ujawnienie informacji, podlegających tajemnicy bankowej jest potrzebne w realizacji pomocy prawnej, świadczonej na rzecz instytucji bankowej
- żądanie udzielenia informacji składa m.in. Komisja Nadzoru Bankowego, służby ochrony państwa lub komornik sądowy.
Kogo obowiązuje tajemnica bankowa?
Zgodnie z ustawą Prawo bankowe, podmiotami zobowiązanymi do zachowania tajemnicy bankowej są bank, jego pracownicy oraz osoby pośredniczące w realizacji czynności bankowych (np. pośrednicy kredytowi, agencje bankowe lub izby rozliczeniowe). Pracownicy banku odpowiadający za wykonywanie czynności bankowych muszą przestrzegać tajemnicy bankowej, również po zakończeniu umowy o pracę.
Jak długo tajemnica bankowa jest ważna?
Tajemnica bankowa nie ma daty ważności, ma charakter bezterminowy.
Osoby, wykonujące czynności bankowe są zobowiązane zachować tajemnice bankową na etapie negocjacji z klientem (przygotowanie warunków umowy), po podpisaniu umowy, w trakcie jej wykonywania oraz po zakończeniu okresu, w którym obowiązywała.
Jaka jest kara za złamanie tajemnicy bankowej?
Według przepisów prawych osoba, która nie przestrzega zachowania tajemnicy bankowej może podlegać grzywnie do 1 000 000 złotych oraz karze pozbawienia wolności do lat 3(ii).
Kiedy tajemnica bankowa może być uchylona?
Uchylenie tajemnicy bankowej jest dopuszczalne w kilku sytuacjach, wymienionych w art. 104 ustawy Prawo bankowe. Do tych wyjątków zalicza się np. brak możliwości realizacji umowy bez ujawnienia danych lub pomoc prawna, świadczona na rzecz banku.
Ponadto według przepisów prawnych (art. 105 ustawy Prawo bankowe), banki muszą udzielić informacji na temat klienta, następującym podmiotom:
- instytucjom nadzorującym rynek finansowy oraz ochronę praw konsumenta (NBP, KNB, Rzecznik Finansowy)
- Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej, naczelnikom skarbowym oraz celno-skarbowym
- służbom ochrony państwa (Policji, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej)
- Zakładowi Usług Społecznych
- sądom, prokuratorze oraz komornikowi sądowemu.
Tajemnica bankowa – kto zwalnia?
Obowiązek przestrzegania tajemnicy bankowej może zostać uchylony na podstawie przepisów prawnych, w których dostęp do informacji mają powyżej wymienione podmioty i organy. Poza wyjątkami podanymi w ustawie, bank nie ma prawa udzielania informacji o kliencie bez jego pisemnej zgody.
Tajemnica bankowa – nowe przepisy
Dotychczas Szef Krajowej Administracji Skarbowej i naczelnicy urzędów celno-skarbowy mogli mieć wgląd w informacje objęte tajemnicą bankową, tylko po rozpoczęciu postępowania karnoskarbowego wobec podejrzanego.
Od 1 lipca 2022 roku, zgodnie z nowym art. 48 ust. 1 ustawy o KAS(iii), organy skarbowe uzyskały dostęp do prywatnych danych klientów bankowych, którym nie postawiono żadnych zarzutów. Szef KAS, naczelnicy urzędów celno-skarbowych oraz naczelnicy urzędów skarbowych otrzymali uprawnienie do dostępu do danych, podlegających tajemnicy bankowej w ramach realizacji czynności sprawdzających, wyjaśniających oraz postępowania przygotowawczego wobec osób z podejrzeniem popełnienia przestępstwa.
Banki nie mają możliwości odmowy uchylenia tajemnicy bankowej powyższym organom skarbowym. Co więcej właściciele rachunków bankowych nie mogą składać roszczeń w stosunku do banku.
Do jakich informacji mają dostęp organy skarbowe?
Na podstawie zmian w ustawie o KAS, od 1 lipca 2022 organy skarbowe mają dostęp do poufnych danych klientów bankowych, m.in. do posiadanych lub współposiadanych rachunkach bankowych, posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, obrotów i sald rachunków, odbiorców i nadawców przelewów, umów kredytowych oraz celów na jakie zostały udzielone czy sposobów zabezpieczenia ich spłaty(iv).
W listopadzie 2024 roku, w Sejmie pojawił się projekt ustawy mający na celu ograniczenie dostępu organów skarbowych do informacji o rachunkach bankowych podatników.
Tajemnica bankowa a System Informacji Finansowej
23 stycznia 2023 r. została podpisana nowa Ustawa o Systemie Informacji Finansowej.
SInF to system teleinformatyczny, którego celem jest gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie “informacji rejestrowanej”, czyli informacji o rachunkach oraz umowach o przechowywanie przedmiotów, papierów wartościowych oraz o udostępnienie skrytek sejfowych, wyróżnionym w akcie prawnych podmiotom.
Wraz z zatwierdzeniem nowego aktu prawnego, w Ustawie z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe zmieniona zostanie treść art. 105. Po poprawkach w pkt. 1f banki będą zobowiązane udzielenia informacji, objętych tajemnicą bankową:
Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej oraz izbie rozliczeniowej, o której mowa w art. 67, w zakresie niezbędnym do wykonywania odpowiednio zadań i obowiązków, o których mowa w: a) dziale IIIB ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa; b) projekcie ustawy o Systemie Informacji Finansowej, w celu nałożenia na bank obowiązku udzielania informacji stanowiących tajemnicę bankową na zasadach określonych w projektowanej ustawie o Systemie Informacji Finansowej.
Czy System Informacji Finansowej zmniejsza zakres danych, chronionych tajemnicą bankową? Teoretycznie nie, ponieważ celem SInFu nie jest ingerowanie w zakres informacji, podlegających tajemnicy bankowej, którą powinny zachować instytucje bankowe. System Informacji Finansowej ma za zadanie umożliwienie zlokalizowania rachunku lub umowy konkretnego podmiotu bez możliwości pozyskania informacji o zawartych w nich aktywach lub przeprowadzonych transakcjach. Jednak należy zwrócić uwagę, że w Ustawie o SInFie zakres informacji, które będą zobowiązane udzielać banki jest bardzo szeroki.
Kto ma dostęp do informacji o klientach banków?
Uchylenie tajemnicy bankowej jest dopuszczalne w kilku sytuacjach, wymienionych w art. 104 ustawy Prawo bankowe. Do tych wyjątków zalicza się np. brak możliwości realizacji umowy bez ujawnienia danych lub pomoc prawna, świadczona na rzecz banku.
Według przepisów prawnych (art. 105 ustawy Prawo bankowe), banki muszą udzielić informacji na temat klienta, następującym podmiotom:
- instytucjom nadzorującym rynek finansowy oraz ochronę praw konsumenta (NBP, KNB, Rzecznik Finansowy)
- Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej, naczelnikom skarbowym oraz celno-skarbowym
- służbom ochrony państwa (Policji, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej)
- Zakładowi Usług Społecznych
- sądom, prokuratorze oraz komornikowi sądowemu.
Dodatkowo, zgodnie z Ustawą o Systemie Informacji Finansowej, banki zobowiązane są do udzielenia tzw. “informacji rejestrowanej” poniżej wymienionym podmiotom:
- Prokuratorowi Krajowy i prokuratorzy regionalni;
- sądom apelacyjne;
- Komendantowi Główny Policji, Komendantowi Centralnego Biura Śledczego Policji, Komendantowi Biura Spraw Wewnętrznych Policji, Komendantowi Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości, komendantom wojewódzcy Policji i Komendantowi Stołeczny Policji;
- Szefowi Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
- Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
- Szefowi Agencji Wywiadu;
- Przewodniczącemu Komisji Nadzoru Finansowego;
- Szefowi Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych(v).
