Bitcoin (symbol BTC) to forma wirtualnej waluty, która zapewnia możliwość przeprowadzania anonimowych, bezpiecznych transakcji online w modelu peer-to-peer (P2P) bez udziału pośredników w postaci instytucji finansowych. Bitcoin to środek płatniczy, należący do grupy kryptowalut, przechowywany elektronicznie i kontrolowany przy użyciu kryptografii typu blockchain(1)(2).

Historia Bitcoina

Uzasadnienia powstania bitcoina można szukać w obrazie przemian technologicznych, zachodzących w dwóch pierwszych dekadach XXI wieku. Transformacja cyfrowa przyczyniła się do m.in. do liberalizacji rynków finansowych na świecie. Na znaczeniu zyskała bankowość elektroniczna, wykorzystywana przy bezgotówkowej wymiane walut, wyróżniająca się prostotą, szybkością i niskimi kosztami w porównaniu z tradycyjną formą (1).

W listopadzie 2008 r. opracowano koncepcję bitcoina, a w styczniu 2009 r. na stronie www.bitcoin.org opublikowano instrukcję użytkowania pt. “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System”. Bitcoin został stworzony przez anonimowego programistę (lub grupę osób) pod pseudonimem Satoshi Nakamoto. Pierwsze bitcoiny wyemitowano 3 stycznia 2009 r. po cenie emisyjnej o wysokości 0,8 centa amerykańskiego (3).

W założeniach autora system, działanie bitcoina opiera się na wykorzystaniu modelu P2P, w którym uczestnicy tej samej sieci mają równe prawa w wymianie plików, a udział pośredników finansowych jest zbędny. Tym samym powstanie bitcoina można również uznać za manifest przeciwko instytucjom finansowym, które przyczyniły się do światowego kryzysu gospodarczego w latach 2007-2009. W konsekwencji tych wydarzeń, kryptowaluty stały się formą zastępczą dla tradycyjnej waluty (1)(4). W lutym 2010 r. otwarto pierwszą giełdę Bitcoin Market. Natomiast w styczniu 2014 r. powstała technologia blockchain, opisywana w pracach już w latach wcześniejszych.

Fenomen Bitcoina na świecie

W kwietniu 2022 r. poziom kapitalizacji rynku kryptowalut wynosił 2.13 biliona dolarów, co stanowi odpowiednik ósmej wg wielkości gospodarki na świecie. Na tym rynku, niezmiennie od lat bitcoin pozostaje najpopularniejszą kryptowalutą z ponad 40% przewagą nad innymi. Źródło sukcesu bitcoina stanowią jego funkcje, który nadały mu status innowacji finansowej ostatnich lat:

  • pionierska pozycja pierwszego cyfrowego pieniądza;
  • szybkość zawierania transakcji i brak ograniczeń czasowych;
  • niskie koszty, spowodowane brakiem pośrednictwa banków w transferze;
  • zabezpieczenie danych technologią blockchain;
  • decentralizacja systemu danych;
  • ograniczona ilość – twórcy bitcoina założyli, że podaż bitcoinów będzie ograniczona. Zgodnie z planem, do 2140 r ma ich powstać w przybliżeniu 21 milionów (na rynek wprowadzono już 90% tej liczby, czyli 18.89 milionów). Proces ma być kontynuowany przez ok. 100 lat. Pomimo, że wartość zbliżona do 21 mln zostanie osiągnięta w 2037 r. W kolejnych latach tempo z jakim będą emitowane nowe, cyfrowe monety ulegnie spowolnieniu (7).

Jak działa Bitcoin?

Inwestowanie w kryptowaluty nie wymaga zagłębiania się w szczegóły techniczne procesu. Jednak przydatna jest podstawowa wiedza ekonomiczna i znajomość fundamentalnych pojęć.

Reklamabaner darmowe akcje
  • górnik, kopanie bitcoinów (mining) – osoba lub grupa osób zajmująca się “wydobywaniem bitcoinów”, czyli rozwiązywaniem zagadek matematycznych, wymagających użycia komputerów o znacznej mocy obliczeniowej. Ponadto urządzenia górników odpowiadają za weryfikację poprawności transakcji kryptowalut.
  • blockchain (łańcuch bloków) – system ułatwiający proces rejestrowania transakcji oraz śledzenia zasobów online. Rejestr jest rozproszony, a po zawarciu transakcji nie ma możliwości modyfikacji rekordów. Dodatkowym zabezpieczeniem transferu jest wsparcie w postaci “inteligentnych umów”, które są tworzone automatycznie (8).
  • portfel – wirtualne miejsce przechowywania adresów bitcoinów. Na rynku jest wielu dostawców oprogramowania. Ich poziom i jakość interakcji z siecią Bitcoin determinuje funkcjonalność samego portfela.
  • adres bitcoin – rodzaj konta, do którego przypisane jest saldo kryptowaluty. Z adresem generowane są dwa klucze kryptograficzne: prywatny i publiczny.
  • klucz prywatny – używany do podpisywania transakcji, zawierający matematyczny dowód na przynależność właściciela do portfela.
  • klucz publiczny – weryfikuje poprawność podpisu z klucza prywatnego, widoczny dla wszystkich.

Z prac serwerów górników bitcoiny trafiają do portfela „górników” (rynek pierwotny), a następnie służą jako środek płatniczy na rynku wtórnym. Najpierw należy stworzyć portfel. Następnie wygenerować adres, zabezpieczony kluczem prywatnym i publicznym. Transakcja polega na wysyłce cyfrowych monet z portfela A do B. W chwili wysyłki do łańcucha danego bitcoina, dopisywany i zaszyfrowywany jest klucz publiczny użytkownika B oraz informacje o poprzedniej transakcji. Użytkownik A składa podpis potwierdzający transfer, wpisując swój klucz prywatny. Transakcja jest uznawana za zakończoną, w momencie wygenerowania podpisu osoby wysyłającej bitcoiny (3).

Metody inwestowania w Bitcoiny

Użytkownicy Internetu mają możliwość inwestowania w bitcoiny na dwa sposoby: metodą bezpośrednią poprzez inwestowanie na rynku kryptowalut lub metodą pośrednią – lokowanie środków przez exchange-traded funds (ETF) lub przez kontrakty CFD.

ETF to fundusz emitujący tytuły uczestnictwa, będące przedmiotem obrotu giełdowego. Celem funduszu zarządzanego pasywnie jest naśladowanie zachowania danego indeksu rynkowego. Natomiast zarządzanym aktywnie realizacja określonej polityki inwestycyjnej na podstawie poleceń zarządcy portfela.

Metoda bezpośrednia Metoda pośrednia
Typ strategii inwestycyjnej Niektóre giełdy umożliwiają inwestorom krótką sprzedaż oraz handel z dźwignią. Najpopularniejszą giełdą pod tym względem od 2017 pozostaje Bitmex. Istnieje możliwość krótkiej sprzedaży tytułów uczestnictwa i lewarowania. Inwestorzy mogą lokować środki w funduszu, którego kurs podąża w kierunku przeciwnym do kursu instrumentu bazowego.
Dostępność rynku instrumentu bazowego Najpopularniejszym miejscem inwestycji bezpośrednich są giełdy bitcoina, pozwalające na wymianę na inne kryptowaluty lub waluty narodowe ETF umożliwia inwestorom wejście na segmenty rynku, w którym indywidualne działania byłyby zbyt trudne i drogie.
Koszty Wszystkie transakcje zawierane na giełdzie są płatne. Zwykle wysokość opłaty jest uzależniona od indywidualnej polityki giełdy, wielkości zlecenia lub czasami rodzaju transakcji (kupna lub sprzedaży). Odprowadzany procent to 0,05%-1% wartości zlecenia. Brak aktywnego zarządzania portfelem, w przypadku pasywnie zarządzanego funduszu oraz redukcja kosztów ze względu na notowanie tytułów na giełdzie, wpływają na ogólna opinię o znacznie niższym koszta ETF w porównaniu do innych rodzajów funduszy.
Poziom zabezpieczenia kluczy prywatnych Samodzielni inwestorzy mogą przechowywać bitcoiny w portfelach online lub offline. Użytkownik portfela musi samodzielnie zadbać o poufne dane. W przypadku funduszu działającego pasywnie, to jego operatorzy zobowiązani są do zabezpieczania kluczy prywatnych klientów. Natomiast w ETF aktywnie zarządzanym, nie ma konieczności przechowywania kluczy prywatnych.
Regulacje prawne Na rynku działa 495 punktów wymiany kryptowalut (9). Część z nich działa bez licencji. Ze względu na względnie krótki czas aktywności bitcoina, system rozliczania tego typu inwestycji nadal pozostaje niejednoznaczny dla wszystkich państw. Aby fundusz mógł funkcjonować musi uzyskać zgodę SEC, a następnie wejść na regulowana giełdę. Z tego wynika większe zaufanie pośredników finansowych w kontekście lokowania środków w funduszach. (6)

W kontrakty CFD oraz ETF na Bitcoiny można inwestować poprzez polskie domy maklerskie: XTB oraz TMS Brokers.

Szanse i zagrożenia wokół Bitcoina

Szanse Zagrożenia
  • niska podatność waluty na inflację
  • niezależność od pośredników
  • niskie opłaty transakcji
  • globalność i otwartość systemu
  • zabezpieczenia kryptograficzne są lepszej jakości niż szyfrowania bankowe
  • ochrona danych osobowych użytkowników
  • decentralizacja systemu (oprogramowanie open source)

 
  • narażenie portfeli inwestorów na cyberataki
  • transakcje nie podlegają kontroli
  • możliwość wykorzystywania w aktywności przestępczej
  • brak międzynarodowych regulacji prawnych
  • gigantyczne zużycie energii (9)
  • duża zmienność kursów kryptowalut
  • wysokie ryzyko spekulacyjne
  • brak dokładnej wyceny w stosunku do złota
  • ryzyko utraty danych np. w wyniku przypadkowego usunięcia konta

Kontrowersje związane z Bitcoinami

W związku z zagrożeniami, jakie można przypisać inwestowaniu w bitcoiny, powstało kilka kontrowersji. Anonimowość użytkowników w systemie oraz brak kontroli instytucjonalnej przyczyniają się do wykorzystywania transakcji kryptowaluty przez działalność przestępczą, m.in do kupna broni, handlu narkotykami oraz prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu. Kolejnym dyskusyjnym aspektem jest oddziaływanie bitcoina na środowisko. Ze względu na malejącą ilość “wydobywanych” bitcoinów, przeprowadzenia skomplikowanych obliczeń matematycznych wymaga ogromnej i wciąż rosnącej mocy komputerów. Z badań przeprowadzony w latach 2021-2022 wynika, że ilość energii zużywanej do “kopania” bitcoinów można przyrównać do 24% konsumpcji prądu przez Wielką Brytanię. Ponadto sam proces jednej transakcji pochłania ilość prądu używaną do 1,5 miliona transakcji kartą płatniczą. Jednak prawdopodobnie najbardziej kontrowersyjnym tematem pozostają niejednoznaczne aspekty prawne, regulujące inwestowanie w bitcoina oraz płynność definicji tej kryptowaluty (9).

Nadzór nad działaniem Bitcoina

Pomimo istnienia na rynku finansowym już ponad dekadę, bitcoin uznawany jest za innowację, której brakuje jednoznacznych regulacji prawnych. Ze względu na globalny charakter najkorzystniejsze wydaje się przyjęcie aktów prawnych, obowiązujących na całym świecie. Jednak jest to mało prawdopodobne.

Interpretacja kryptowalut, a w tym bitcoina pozostaje w gestii państw – w niektórych jest dowolny, w innych nieregulowany. Na poziomie krajowym brakuje konkretnie przyjętych norm. Polskie Ministerstwo Finansów określiło warunki funkcjonowania bitcoina w oparciu o:

  • Ustawy z dnia 27 lipca 2002 roku Prawo Dewizowe (Dz.U. z 2002 r. nr 141, poz. 1178);
  • Ustawy z dnia 12 września 2002 roku o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. z 2002 r. nr 169, poz. 1385);
  • Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2010 r. nr 211, poz. 1384 ze zm.).
  • Ustawy z dnia 19 lipca 2011 roku o usługach płatniczych (Dz.U. z 2011 r. nr 199, poz. 1175 ze zm.).

W Polsce obrót kryptowalutami pozostaje legalny, ale cyfrowe waluty nie mogą funkcjonować jako oficjalne waluty oraz środki płatnicze krajowe lub zagraniczne.

Na poziomie europejskim również brakuje jednoznacznego zdefiniowania kryptowalut. Według Europejskiego Banku Centralnego bitcoin nie może być uznanwany za standardowa walutę. W Wielkiej Brytanii bitcoin jest uznawany prawnie za “zbywalny instrument finansowy” zwolniony z podatku VAT. Natomiast w Niemczech, bitcoin został sklasyfikowany jako “pieniądz prywatny”, co czyni go środkiem płatniczym (2).

Globalny zasięg bitcoina wymaga wprowadzenia międzynarodowych aktów prawnych. Jednak przyjęcie ogólnoświatowych zasad jego funkcjonowania, obowiązujących na terenie wszystkich państw jest mało prawdopodobne. Ze względu na mieszaną reputację bitcoina trudno określić perspektywę jego przyszłości. Prawdopodobnie przepisy, które nie uznają bitcoina za pieniądze zmienią się w najbliższym czasie (4).

Bitcoin a nowa forma pieniądza

Bitcoin jako prekursor stosunkowo młodego segmentu rynku finansowego, wyznacza standardy projektowania coraz nowszych i sprawniejszych oprogramowań systemów płatniczych. Funkcjonalność transakcji oraz silne strony bitcoina zadecydowały o zajęciu przez niego pozycji przyszłościowej alternatywy dla tradycyjnego pieniądza.

Jednak na drodze do osiągnięcia statusu waluty międzynarodowej znajdują się bariery, które znacznie ograniczają możliwości bitcoina. Brak stabilności kursu bitcoina działa na jego niekorzyść. W porównaniu do dolara, skala wahań relacji wymiennej jest ogromna. Spekulacyjny charakter bitcoina czyni go dobrem bardzo zmiennym, co nie może mieć miejsca w przypadku waluty w klasycznym kontekście. Ponadto, jak zaznaczono w części Nadzór nad działaniem Bitcoina, państwom jest bardzo trudno dojść do zgodności na temat prawnych regulacji funkcjonowania bitcoina. Z tym problemem wiąże się jeszcze jedna kwestia – upowszechnienie. Pomimo, że rynek kryptowalut wciąż się rozwija, w wielu krajach nie funkcjonuje jako powszechnie akceptowalna forma dokonywania płatności (10).

Materiały:

  1.  Analiza porównawcza zalet i wad kryptowalut na przykładzie bitcoina, J. Kozłowska s. 29-30, 33
  2. Bitcoin – wirtualna waluta przyszłości?, K. Zelga
  3. BITCOIN – WIRTUALNY EKSPERYMENT CZY WALUTA PRZYSZŁOŚCI?, K. Perez, M. Urbaniak
  4. Bitcoin a definicja i funkcje pieniądza , A. Piotrowska, s. 280-281
  5. https://youngandtheinvested.com/cryptocurrency-statistics/
  6. Bitcoin jako instrument bazowy exchange-traded funds, K. Włosik, s. 36-37
  7. https://businessinsider.com.pl/gielda/kryptowaluty/kryptowaluty-wykopano-juz-90-proc-wszystkich-bitcoinow/pr6zc1p
  8. https://www.ibm.com/pl-pl/topics/what-is-blockchain
  9. https://whowillsavetheplanet.pl/2022/01/20/bitcoin-szansa-czy-realne-zagrozenie-dla-srodowiska/
  10. BARIERY ROZWOJU BITCOINA JAKO NOWEJ FORMY PIENIĄDZA MIĘDZYNARODOWEGO , W. Michalczy