Państwowy hazard Lotto – Polacy przegrywają 2 mld zł rocznie

Polski Totalizator Sportowy, operator marki Lotto, generuje olbrzymie przychody – ponad 5 miliardów złotych rocznie. Gracze, którzy z nadzieją stawiają zakłady, pozostają jednak w dużej mierze na przegranej pozycji tracąc ponad 2 mld zł rocznie. Pieniądze zebrane od uczestników gier trafiają do kasy państwa, ale ich znacząca część służy utrzymaniu struktury organizacyjnej oraz innych kosztów związanych z funkcjonowaniem monopolistycznego rynku hazardowego.

Ewolucja państwowego monopolu hazardowego

W teorii, hazard w Polsce został ograniczony ustawą z 2009 roku, której celem była ochrona społeczeństwa przed uzależnieniem i patologiami. Jednak w praktyce, państwo skupiło w swoich rękach kontrolę nad rynkiem, tworząc jeden z najbardziej dochodowych monopolów – Totalizator Sportowy.

1. Reklama hazardu: Państwowy hazard jest szeroko reklamowany w mediach, zachęcając do udziału w grach liczbowych i innych formach zakładów.
2. Ekspansja działalności: W 2018 roku otwarto pierwsze salony gier z automatami, wcześniej zwalczanymi jako nielegalne.
3. Podwójne standardy: Podmioty prywatne są obciążone wysokimi opłatami za licencje i podatkami, co eliminuje ich konkurencyjność. Jedynym legalnym kasynem online w Polsce pozostaje platforma Totalizatora Sportowego.

Fakty o Lotto:

• Ustawa z 2009 roku teoretycznie ograniczyła hazard, ale w praktyce skoncentrowała kontrolę w rękach państwa
• W 2018 roku wprowadzono państwowe salony gier z automatami
• Totalizator Sportowy Lotto prowadzi jedyne legalne kasyno internetowe w Polsce
• Intensywna reklama państwowych gier losowych przy jednoczesnym zakazie reklamy dla podmiotów prywatnych

Hazard w liczbach – straty Polaków w różnych grach losowych

Poniżej przedstawiam analizę strat w różnych formach hazardu. Dane zostały podane w skali roku:

Źródło: CBOS, na podstawie danych za lata 2016–2018.

Jak hazard wpływa na budżet państwa?

1. Przychody Totalizatora Sportowego: W 2016 roku spółka wygenerowała przychód 4,6 mld zł, z czego zysk netto wyniósł 254 mln zł.
2. Podatki: Gry hazardowe objęte są różnymi formami opodatkowania:
   • 12% podatek od zakładów bukmacherskich.
   • 10% podatek od wygranych powyżej 2280 zł.

Pomimo ogromnych wpływów, państwo unika pełnej transparentności w zakresie rozliczeń finansowych Totalizatora Sportowego.

Hipokryzja państwowego monopolu hazardowego

Średnio w ciągu roku w badanym okresie starty osoby wykupującej jakiekolwiek losy w Lotto w badanym okresie oznaczały stratę w ciągu roku ponad połowy kapitału.

Reklama hazardu

Podczas gdy reklama hazardu w prywatnym sektorze jest w dużej mierze zakazana, Totalizator Sportowy szeroko promuje swoje produkty, w tym Lotto, zdrapki i kasyno online. Paradoksalnie, działania państwa, które zakazuje hazardu prywatnym podmiotom, jednocześnie rozwijają własny monopol w tej branży.

Państwowy Totalizator Sportowy intensywnie zachęca do powszechnego hazardu zdrapkowego w najnowszej reklamie video:

Ekspansja państwowego hazardu

Przejmowanie kolejnych „nielegalnych” jednorękich bandytów przez państwowe służby były odtrąbione jako wielki sukces w państwowych mediach. Tylko w 2017 r Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) zlikwidowała 24 tysiące „nielegalnych” automatów. W 2018 roku państwowy Totalizator Sportowy otworzył pierwsze salony gier z automatami, znanymi wcześniej jako „jednoręcy bandyci”.

Wyniki finansowe Totalizatora Sportowego

W 2016 roku Totalizator Sportowy osiągnął przychody na poziomie 4,6 miliarda złotych, a zysk netto wyniósł 254 miliony złotych. Wysokie koszty, w tym wynagrodzenia dla około 3000 pracowników, znacząco obniżają wynik finansowy spółki.

Perspektywa społeczna i ekonomiczna

Straty indywidualne

Przeciętny Polak grający w Lotto i inne gry liczbowe przez 52 lata może stracić nawet 21 091 zł, inwestując średnio 676 zł rocznie. Gdyby środki te przeznaczyć na lokatę bankową oprocentowaną na 2,5%, zamiast na gry losowe, w tym samym czasie zgromadzono by 62 540 zł.

Uzależnienie od hazardu

Hazard, głęboko zakorzeniony w ludzkiej naturze, często prowadzi do uzależnień. Państwowy monopol nie oferuje transparentnych danych na temat strat graczy, co mogłoby uświadomić im prawdziwe koszty uczestnictwa w grach losowych. Co ciekawe w innych branżach np. finansowej – Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) bardzo restrykcyjnie wymaga od brokerów podawania danych o stratach inwestorów nie tylko w broszurach informacyjnych czy na stronie brokera ale nawet na stronach niepowiązanych z brokerem gdzie pojawia się informacja o brokerze. Państwowego monopolu Lotto takie zasady nie obowiązują.

Czy zakazanie hazardu jest skutecznym rozwiązaniem?

Zakazanie hazardu nie jest skutecznym rozwiązaniem z kilku powodów, zarówno społecznych, ekonomicznych, jak i psychologicznych. Oto szczegółowe wyjaśnienie:

1. Hazard to część ludzkiej natury

• Ewolucyjna potrzeba ryzyka: Hazard towarzyszy ludzkości od tysięcy lat. Już w starożytnych Chinach (2300 p.n.e.) czy w Cesarstwie Rzymskim ludzie ryzykowali majątki w grach losowych.
• Dreszczyk emocji: Dla wielu osób gra w loterie, zakłady bukmacherskie czy kasyno to forma rozrywki i emocji, których nie dostarczą inne aktywności.
• Nadzieja na lepszą przyszłość: Hazard zaspokaja psychologiczną potrzebę wiary w szczęśliwy los. To mechanizm, którego nie sposób wyeliminować przepisami.

2. Każdy zakaz tworzy czarny rynek

• Przykład z historii: W krajach, które zakazały hazardu, jak USA w latach 20. (Prohibicja), zakaz nie powstrzymał ludzi przed uczestnictwem w nielegalnych grach. Powstały podziemne kasyna i organizacje hazardowe zarządzane przez mafie.
• Koszty egzekwowania prawa: Zakaz wiąże się z koniecznością kontroli, ścigania i karania – co generuje wysokie koszty dla budżetu państwa, często przewyższające korzyści z ograniczenia hazardu.
• Nielegalne platformy online: W dobie internetu zakaz hazardu jedynie przenosi aktywność graczy do zagranicznych kasyn online, które są trudne do zablokowania i nie podlegają lokalnym regulacjom co ma miejsce w Polsce. Według szacunków ponad połowa polskich graczy gra w zagranicznych kasynach online.

3. Utrata wpływów do budżetu państwa

• Podatki od hazardu: Legalny hazard generuje znaczące dochody z podatków. W Polsce jest to m.in. 12% od zakładów bukmacherskich i 10% od wysokich wygranych. Zakaz oznacza utratę tych wpływów.
• Praca i miejsca zatrudnienia: Branża hazardowa zatrudnia tysiące ludzi. Zamknięcie legalnych operatorów pozbawiłoby pracy wielu pracowników i zmniejszyło dochody związane z VAT, PIT i CIT.

4. Brak kontroli nad grami hazardowymi

• Bezpieczeństwo graczy: Legalne gry hazardowe podlegają regulacjom, które mają na celu ochronę graczy, np. przez ograniczenie dostępu do nieletnich, wymóg przejrzystości losowań czy zasady odpowiedzialnej gry.
• Nielegalne platformy nie chronią: Na czarnym rynku gracze nie mają gwarancji uczciwości gier ani ochrony swoich pieniędzy. Nielegalni operatorzy mogą oszukiwać graczy, a brak regulacji uniemożliwia dochodzenie roszczeń.

5. Społeczny koszt ukrytego hazardu

• Trudniejsza identyfikacja uzależnień: Gdy hazard jest zakazany, osoby uzależnione często ukrywają swoje problemy, co utrudnia dostęp do pomocy terapeutycznej.
• Brak edukacji: W legalnym środowisku można prowadzić kampanie edukacyjne o ryzykach hazardu i odpowiedzialnym graniu. W czarnym rynku takie inicjatywy nie istnieją.

6. Przykłady niepowodzeń zakazów w innych krajach

• Chiny: Hazard jest oficjalnie zakazany, z wyjątkiem państwowej loterii. Jednak w praktyce kraj zmaga się z ogromnym nielegalnym rynkiem, który napędzają zagraniczne kasyna i platformy internetowe.
• Norwegia: Po wprowadzeniu restrykcji hazardowych część obywateli zaczęła korzystać z zagranicznych serwisów, mimo że są nielegalne.
• USA: W latach 90. zakaz hazardu online doprowadził do boomu na zagraniczne serwisy, które obsługiwały amerykańskich graczy, pomimo braku licencji.

7. Alternatywne rozwiązania – legalizacja i regulacja

Zamiast zakazu, kraje odnoszące sukces w kontrolowaniu hazardu stawiają na:

• Licencjonowanie: Pozwala państwu kontrolować operatorów i chronić interesy graczy, jednocześnie nie blokuje dostępu do rynku poprzez wysokie opłaty licencyjne.
• Odpowiedzialną grę: Obowiązkowe limity wydatków, mechanizmy autowykluczenia dla osób uzależnionych, programy edukacyjne.
• Dedykowane podatki: Przeznaczenie wpływów z hazardu na cele społeczne, np. sport, kulturę czy pomoc osobom uzależnionym.

Co można zmienić?

1. Transparentność: Totalizator Sportowy powinien publikować regularne i szczegółowe sprawozdania finansowe, w tym dane dotyczące wydatków i wygranych graczy.
2. Deregulacja rynku: Otworzenie rynku hazardowego na prywatnych operatorów mogłoby zwiększyć konkurencyjność i poprawić ofertę dla graczy, w tym zmniejszyć ich straty.
3. Audyty zamiast drakońskich warunków licencyjnych: Zamiast wysokich wymogów kapitałowych powinno postawić się na częste audyty i weryfikację pod kątem wiarygodności i uczciwości organizowanych gier hazardowych.
4. Edukacja: Informowanie społeczeństwa o rzeczywistych szansach na wygraną i potencjalnych skutkach hazardu.
5. Wsparcie dla uzależnionych: Finansowanie ośrodków terapeutycznych przez firmy hazardowe, promowanie odpowiedzialnej gry, kampanie edukacyjne w internecie (przykładowo ten artykuł powstał z naszej prywatnej inicjatywy i na nasz koszt, a powinien być dofinansowany i promowany przez Totalizator Sportowy jeśli dobro graczy byłoby najważniejszym celem państwowego hazardu.

Podsumowanie

Państwowy monopol hazardowy w Polsce przynosi państwu ogromne zyski, jednak odbywa się to kosztem graczy, którzy tracą znaczące środki. Hipokryzja w podejściu do regulacji hazardu – zakazy dla prywatnych operatorów i monopolizacja rynku przez państwo wymaga zmian i mądrej deregulacji. W trybie pilnym powinna zostać wprowadzona reguła transparentności i państwowy monopol hazardowy Lotto (Totalizator Sportowy) powinien podawać średnie straty graczy na swoich stronach, broszurach i wykupywanym losie.

Twoja opinia: Co sądzisz o obecnym modelu hazardu w Polsce? Czy monopol państwowy jest korzystny dla społeczeństwa, czy powinien zostać zreformowany? Podziel się swoją opinią!

—–